Biyoinformatik alanının bilinirliğini arttırmak ve alanında uzman kişilerle bu alandaki gelişmeleri masaya yatırmak için, Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) öğretim üyelerinin kurduğu PHI Tech Bioinformatics şirketinin öncülüğünde, GTÜ ve TÜBİTAK Marmara Teknokent desteğiyle Biyoinformatik Forumu – 2018 gerçekleştirildi. Bu yıl üçüncüsü düzenlenen Biyoinformatik Forumu GTÜ Elektronik Mühendisliği Amfi Salonunda akademisyen, sektör temsilcileri ve öğrencilerin katılımı ile 11 Mayıs’ta gerçekleştirildi. Biyoinformatik Forumu – 2018’in açılış konuşmaları GTÜ Biyomühendislik Bölümü öğretim üyesi ve PHI Tech Bioinformatics kurucu ortağı Dr. Öğr. Üyesi Saliha Durmuş ve GTÜ Rektör V. Prof. Dr. Muhammed Hasan Aslan tarafından yapıldı.
UZMANLAR GELİŞMELERİ AKTARDI
Bu yılki konusu “Genom Dizileme ve Biyoinformatik” olan forumda, Türk toplumunun genetik yapısını tespit ederek kişiye özel tedavi çözümlerini mümkün kılmak için çok önemli bir adım olan Türkiye Genom Projesi konuşuldu. Amerika’daki saygın NIH (National Institute of Health) benzeri bir işlev görerek sağlık alanında yapılan araştırmaların klinik uygulamalara dönüşmesinde rol oynayacak olan Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB), Türk toplumundaki yüz bin insanın genomunu dizilemeyi hedefleyen Türkiye Genom Projesini başlatıyor. Biyoinformatik Forumu’na katılan TÜSEB Başkanı Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur TÜSEB’in kapsamı ve misyonu hakkında bilgi verdikten sonra, Türkiye Genom Projesini yürüten TÜSEB Biyoteknoloji Enstitüsü’nün başkanı Prof. Dr. Ali Osman Kılıç, projenin aşamaları ve hedeflerini katılımcılarla paylaştı. Genom projesi ile Türkiye’de insanların yaşam kalitesinin yükseltilmesi, genetik hastalıklar konusunda toplumun bilinçlendirilmesi, kompleks hastalıkların tanısı için yeni biyobelirteçlerin keşfi, genetik hastalıkların ve kanserlerin erken tanısı, yeni ilaçların ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi ve kişiye özel tedavi alanlarında çığır açan yeni bir bakış açısı kazandırılacak.
Yeni nesil genom dizileme tekniklerinin hayatımıza girişini ve biyoinformatik biliminin de desteğiyle sağlık alanını nasıl dönüştürmeye başladığını özetleyen konuşmasıyla GTÜ Biyomühendislik Bölümü öğretim üyesi ve PHI Tech Bioinformatics kurucu ortağı Doç. Dr. Tunahan Çakır’ın ardından genom dizilemenin klinik uygulamalarına dair konuşmalar programda yer aldı. Öncelikle, Yale Üniversitesi Genom Analiz Merkezi Direktörü Yrd. Doç. Dr. Kaya Bilguvar, klinik için genom profillemenin sağladığı büyük avantajlardan ve hala aşılması gereken zorluklardan söz etti. Ardından, Almanya’daki saygın bir genetik tanı laboratuvarında Tıbbi Raporlama ve Tıbbi Biyoinformatik Direktörü olarak çalışan Dr. Zafer Yüksel, genom dizileme yaklaşımının klinik uygulamalarına çeşitli örnekler verdi. Program, Türkiye’de Genom Dizileme ve Biyoinformatik alanının mevcut durumu, alması gereken mesafe ve ihtiyaçların değerlendirildiği bir panelle sona erdi. Panelde Yrd. Doç. Dr. Kaya Bilguvar ve Dr. Zafer Yüksel’in yanı sıra, Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Okay Çağlayan ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Zehra Oya Uyguner de yer aldı.
GTÜ’de BİYOİNFORMATİK
“Kişiye özel tıp” yaklaşımının yaygınlaşması için hayati önem taşıyan kişisel DNA analizi, DNA’daki değişikliklerin tespiti yoluyla kişiye özel hastalık risklerinin ortaya konmasını sağlıyor. Bu analizin gerçekleştirilmesi, biyoinformatik analizlerin uygulanmasıyla mümkün. Biyoinformatik analizler sayesinde, 4 harfli genetik kodun kombinasyonlarından oluşan ve yaklaşık 3 milyar harf uzunluğunda olan DNA’mızdaki değişikliklerin bilgisayarda çeşitli yazılımlarla tespiti ve klinik olarak anlamlı olup olmadıklarının analizi mümkün hale geliyor. Gebze Teknik Üniversitesi, gelecek vadeden biyoinformatik alanına verdiği önemin göstergesi olarak, bu alana özel yüksek lisans ve doktora programlarını hayata geçirdi. Bu programlar aracılığıyla üniversite olarak, hem bu alandaki Türkiye’de olan akademik ihtiyaçlara, hem de ülkemizde gelişen biyoinformatik ve genom analizine dayalı ticari ihtiyaçlara uzmanlar yetiştirmek amaçlanıyor.