Akciğer hastalıkları dünyadaki en yaygın tıbbi durumları arasındadır. Çoğu akciğer hastalığına sigara içmek, enfeksiyonlar ve genler neden olur. Akciğerler, göğsün her iki tarafında yer alan bir çift süngerimsi,içi hava dolu organdır. Nefes borusu, solunan havayı bronş adı verilen tübüler dallar aracılığıyla akciğerlere iletir. Bronşlar daha sonra daha küçük ve daha ince dallara bölünürler ve sonunda mikroskopik hale gelirler. Bronşiyoller nihayetinde alveol adı verilen mikroskopik hava kesesi kümelerinde sona erer. Alveollerde, havadan gelen oksijen kılcal damarlardaki kana emilir.
Metabolizmanın bir atık ürünü yani karbondioksit, kandan nefesle dışarı atılabileceği alveollere gider. Alveoller arasında, kan damarları ve alveolleri destekleyen hücreleri içeren, interstitium denilen ince hücre tabakası vardır. Akciğerler dıştan plevra denilen çift katmanlı, ince, zar şeklinde tabaka ile örtülüdür. Bu zar göğüs boşluğunun içini de örter. Çift katlı zarın arasında bulunan kaygan sıvı nefes alıp verirken akciğerlerin sorunsuz bir şekilde kaymasına izin veren yağlayıcı görevi görür.
Akciğerler, oksijeni almak ve karbondioksit vermek için her gün binlerce kez genişleyen ve gevşeyen karmaşık bir sistemin bir parçasıdır. Akciğer hastalıkları bu sistemin herhangi bir kısmında problem olduğunda ortaya çıkabilir.
Solunum Yollarını Etkileyen Hastalıklar
Nefes borusundan ayrılan bronş adı verilen tüpleri etkileyebilecek hastalıklar şunlardır;
Astım: Hava yolları yani bronşlar iltihaplanır, spazm yapabilir, hırıltılı nefes ve nefes darlığına neden olabilir. Alerjiler, viral enfeksiyonlar veya hava kirliliği astım semptomlarını tetikleyebilir.
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı
KOAH: Sigara içmek KOAH’ın en yaygın nedenidir. Hava yolları daralır, havanın dışarı atılmasında güçlük çekilir ve nefes darlığına neden olur.
Kronik bronşit: Genellikle sigara içiminin neden olduğu tekrarlayan, sık görülen üretken ıslak öksürük ataklarıdır. Bu nedenle nefes almak zorlaşır.
Bronşektazi: Hava yolları iltihaplanır, genellikle tekrarlanan enfeksiyonlardan sonra anormal olarak genişleme ve büyüme gösterir. Semptonu ise musuklu öksürüktür.
Boğmaca: Bordetella pertussis tarafından oluşturulan solunum yollarının yüksek derecede bulaşıcı enfeksiyonudur, sürekli öksürüğe neden olur. Ergenler ve yetişkinlerde boğmacayı önlemek için bir güçlendirici aşı (Tdap: Tetanoz, Difteri, Boğmaca aşısı) önerilir.
Kistik fibrozis: Mukusun solunum yollarından kolayca temizlenmediği genetik bir durumdur. Aşırı mukus, yaşam boyunca tekrarlanan bronşit ve zatürre ataklarına neden olur.
Boğmaca: Bordetella pertussis tarafından oluşturulan solunum yollarının (bronşların) yüksek derecede bulaşıcı enfeksiyonudur, sürekli öksürüğe neden olur. Ergenler ve yetişkinlerde boğmacayı önlemek için bir güçlendirici aşı (Tdap: Tetanoz, Difteri, Boğmaca aşısı) önerilir.
Akut bronşit: Genellikle bir virüsün neden olduğu akciğerlerin büyük hava yollarının bir enfeksiyonudur. Öksürük, akut bronşitin ana semptomudur.
Hava Keselerini (Alveolleri) Etkileyen Hastalıklar
Alveol adı verilen hava keseleri akciğer dokusunun çoğunu oluşturur. Alveolleri etkileyen akciğer hastalıkları şunlardır:
Zatürre (pnömoni): Enfeksiyon bir veya her iki akciğerde görülür. Bakteriler, özellikle Streptococcus pneumoniae, en yaygın nedendir. Grip de özellikle tıbbi sorunları olan yaşlı insanlarda hayatı tehdit eden pnömoniye ilerleyebilir.
Aşırı duyarlılık pnömoniti (alerjik alveolit): Solunan toz akciğerlerde alerjik reaksiyona neden olur. Genellikle bu, çiftçilerde veya kurutulmuş, tozlu bitki materyali ile çalışan diğer kişilerde görülür.
Coccidioidomycosis: Coccidioides, güneybatı ABD’de toprakta bulunan bir mantarın neden olduğu bir pnömonidir. Çoğu insan hiçbir belirti göstermez veya tam iyileşen grip benzeri bir hastalık yaşar.
Histoplazmoz: Doğu ve orta ABD’de toprakta bulunan bir mantar olan Histoplazma capsulatum’un solunmasıyla oluşan bir enfeksiyondur. Çoğu Histoplazma pnömonisi hafiftir, sadece kısa süreli öksürük ve grip benzeri semptomlara neden olur.
Tüberküloz Mycobacterium tuberculosis adlı bakterilerinin sebep olduğu yavaş ilerleyen bir pnömonidir. En yaygın belirtileri kronik öksürük, geceleri terleme, ateş ve kilo kaybıdır.
Amfizem: Alveoller arasındaki kırılgan bağlantılar hasar gördüğünde oluşan bir KOAH çeşididir. Sigara içmek olağan nedendir. Amfizem aynı zamanda hava akışını da sınırlar ve hava yollarını etkiler. Hava üflemede sorun amfizemin ayırt edici özelliğidir.
Pulmoner ödem: Akciğerin küçük kan damarlarından hava keselerine ve etrafındaki alana sıvı sızar. Bir rahatsızlık çeşidi kalp yetmezliğinden ve akciğerlerin kan damarlarındaki geri basıncından kaynaklanır. Hastalığın başka bir formunda akciğerin zarar görmesi sıvı sızıntısına neden olur.
Akciğer kanseri: Birçok formu vardır ve akciğerlerin herhangi bir yerinde başlayabilir. Çoğu zaman akciğerin ana kısmında, hava keselerinin içinde veya yakınında olur. Çoğu akciğer kanserine sigara içmek neden olur.
Akut solunum sıkıntısı sendromu: Ciddi bir hastalıktan akciğerlerin zarar gördüğü bir durumdur. COVID-19 buna bir örnektir. Akut solunum sıkıntısı olan birçok insanın akciğerleri iyileşinceye kadar ventilatör adı verilen bir makineden nefes alınması gerekir.
Şiddetli akut solunum sendromu (SARS): 2002 yılında Asya’da ilk kez keşfedilen spesifik bir virüsün neden olduğu ciddi bir pnömonidir. Dünya genelindeki alınan önleyici tedbirleri ile SARS kontrol altına alınmış gibi görünmektedir.
Pnömokonyoz: Akciğerlere zarar veren bir şeyin solunmasından kaynaklanır. Örnekler arasında kömür tozundan kaynaklanan siyah akciğer hastalığı ve asbest tozundan kaynaklanan asbestoz bulunmaktadır.
Kaynak; Bilgiustam